PODSTAWOWY RZĄD JEŹDZIECKI

Podstawą bezpiecznej i skutecznej jazdy konnej jest właściwie dobrany i dopasowany rząd jeździecki, składający się przede wszystkim z siodła i ogłowia. Zachęcamy do szczegółowej analizy tematu wszystkich jeźdźców, gdyż wiedza o działaniu wędzidła, nachrapnika, budowie i dopasowaniu siodła z całą pewnością każdemu pomoże zrozumieć aspekty precyzyjnej komunikacji z koniem (przynajmniej – w tej części działu „Czytelnia” – od strony technicznej).

OGŁOWIE

Głównym elementem ogłowia jest kiełzno.

Najbardziej popularne ogłowie składa się z paska potylicznego (nagłówka), naczółka, pasków policzkowych, nachrapnika, kiełzna i wodzy. Tak jak rodzaj i kształt paska potylicznego (np. z dodatkową regulacją długości), pasków policzkowych i naczółka (wiele różnych kształtów, materiałów wykonania i ozdób) ma niewielki wpływ na działanie ogłowia, tak zasadniczą rolę w tej kwestii odgrywa rodzaj kiełzna i nachrapnika oraz w pewnym stopniu rodzaj wodzy.

Wodze są jednym z podstawowych narzędzi komunikacji z koniem, łączącym kiełzno z ręką jeźdźca. Są wykonane najczęściej ze skóry. Wodze w całości skórzane mogą być proste, plecione, z dodatkowymi stoperami. Część trzymana przez jeźdźca może być parciana, pokryta lub „nakrapiana” gumą – dla lepszego uchwytu lub wykonana z innych tworzyw sztucznych.

Wodze z jednej strony są dopinane do pierścieni wędzidłowych, z drugiej połączone ze sobą za pomocą sprzączki. Długość obu wodzy wynosi najczęściej ok. 2,75m, szerokość ok. 2 cm.

Nachrapnik to uzupełnienie kiełzna. Ma za zadanie ograniczyć koniowi możliwość otwarcia pyska i w ten sposób ucieczki przed kontaktem z ręką jeźdźca lub przełożenia języka przez wędzidło, a także wyrównać ustawienie szczęki i żuchwy konia.

Nachrapnik polski (angielski) – najłagodniej działający nachrapnik, należy go zapinać tak, żeby zmieściły się dwa palce pomiędzy kością nosową a nachrapnikiem, a dopasować w taki sposób, żeby nie uciskał grzebienia twarzowego (wysokość umieszczenia na nosie oraz rozmiar – często spotyka się za małe nachrapniki!).

Nachrapnik kombinowany (irlandzki) – składa się z nachrapnika polskiego i dodatkowego, węższego paska krzyżowego, jego zadanie polega na większym ograniczeniu możliwości otwierania pyska przez konia. Pasek krzyżowy powinien być tak zapięty, żeby nie utrudniać koniowi swobodnego przeżuwania kiełzna i oddychania.

Nachrapnik hanowerski – mniej przyjemny dla konia, ogranicza możliwość otwierania pyska, a przy jego próbie naciska dodatkowo na wrażliwą część nosa ponad chrapami. Powinien być tak zapięty, żeby między zmieściły się 2 palce pomiędzy kością nosową a nachrapnikiem i tak dopasowany, żeby pasek leżący na nozdrzach znajdował się na wysokości ok. 3-4 palców ponad chrapami.

Nachrapnik meksykański – składa się z dwóch skrzyżowanych na nosie pasków, połączonych skórzaną „rozetką”. Jego zaletą jest brak ucisku na nozdrza konia i zapewnienie mu przez to swobodnego oddychania. Należy go tak zapiąć, żeby górny pasek przebiegał dwa palce powyżej dolnego wyrostka grzebienia twarzowego (bardzo często widzi się nieprawidłowo zapięty nachrapnik meksykański z za nisko umieszczoną „rozetką”, powoduje to uciskanie bocznych kółeczek nachrapnika na grzebień twarzowy, dodatkowo nie spełnia swojej roli zapewnienia koniowi swobody oddychania!).

Nachrapnik kabłąkowy – składa się z paska nosowego i przymocowanych do niego po bokach metalowych kabłąków, do których są przyszyte dwa podbródki: górny i dolny. Kabłąk ma za zadanie ograniczyć przesuwanie się żuchwy względem szczęki górnej.

Kiełzno  jest to część ogłowia służąca do precyzyjnej komunikacji ze zwierzęciem, wykonana z różnych materiałów. Dzielimy je na kiełzna wędzidłowe oraz bezwędzidłowe.

Kiełzno wędzidłowe to takie kiełzno, które znajduje się wewnątrz pyska konia. Położone jest na języku w miejscu nazywanym diastemą. Diastema (2) to naturalnie bezzębna część żuchwy konia między zębami siecznymi (przednimi-1), a przedtrzonowymi (tylnymi-3).

Wędzidło działa na żuchwę, język, kąty pyska i podniebienie konia.

Kiełzno bezwędzidłowe oddziałuje na nos lub jednocześnie na nos i potylicę konia.

Kiełzna możemy podzielić również na wiele różnych kategorii ze względu na budowę, masę, materiał wykonania oraz grubość.

RODZAJE WĘDZIDEŁ

Jakie wędzidło jest najodpowiedniejsze dla mojego konia? Pełne czy puste? A może smakowe? Kiedy można używać wędzideł dźwigniowych? Poniżej krótka charakterystyka budowy i działania poszczególnych rodzajów kiełzna.

Wędzidło pojedynczo łamane zwykłe

Najbardziej popularnym rodzajem wędzidła jest wędzidło zwykłe, pojedynczo łamane . Jest to wędzidło najprostsze, złożone z dwóch ogniw połączonych ze sobą przegubem oraz z ruchomymi pierścieniami (kółkami) wędzidłowymi służącymi do przypięcia wodzy i pasków policzkowych.  Przy mocniejszym działaniu wodzami wędzidło to oprócz działania na język, dolną krawędź żuchwy i kąty pyska działa także na podniebienie konia – ogniwa wędzidła zaciskają się na zasadzie „dziadka do orzechów” prowokując konia do otwierania pyska. Dlatego ważne jest odpowiednie „anatomiczne” wygięcie ogniw wędzidła. Efektu „dziadka do orzechów” można uniknąć stosując wędzidło ze zgrubieniem na przegubie działającym jak blokada uniemożliwiająca całkowitemu „złożeniu się” wędzidła, a tym samym wbiciu jego przegubu w podniebienie konia i zaciśnięciu się na jego żuchwie.

Wędzidło podwójnie łamane zwykłe

Wędzidło, które uważa się za delikatne ze względu na bardziej anatomiczne ułożenie wewnątrz pyska konia w porównaniu z pojedynczo łamanym.  Składa się z dwóch ogniw i łącznika wykonanego z tego samego materiału, co ogniwa, lub np. z innego rodzaju metalu. Łącznik występuje w różnym kształtach. Przez krótsze – w porównaniu z wędzidłem pojedynczo łamanym – ogniwa również ramię siły jest krótsze, a więc wędzidło to działa delikatniej, niż pojedynczo łamane.

Wędzidło oliwkowe (zawiasowe)

Charakteryzuje się obło zakończonymi ogniwami oraz pierścieniami umieszczonymi w zawiasach. Kiełzno takie jest delikatniejsze dla kącików pyska oraz zapobiega ich przyszczypywaniu, jednak z uwagi na stałe połączenie ogniw z pierścieniami jego działanie jest minimalnie mocniejsze.  Wędzidło oliwkowe leży nieco spokojniej i bardziej stabilnie w pysku konia. Może  być pojedynczo i podwójnie łamane.

Wędzidło proste

Nie posiada ogniw. Składa się z jednego, niełamanego ścięgierza. Może być proste lub delikatnie profilowane. Profilowanie powoduje, że w pysku znajduje się więcej miejsca na koński język przez co jest chętniej akceptowane przez konia. W wędzidło proste jest często stosowane jako forma przejściowa między kiełznaniem wędzidłowym a munsztukowym. Uwaga! Nieprawidłowe, jednostronne działanie ręką naciska jednocześnie na dolną krawędź żuchwy z jednej strony oraz na górną krawędź szczęki z drugiej strony, stąd wędziła tego może używać jedynie doświadczony jeździec!

Wędzidło z wąsami

Posiada mniejsze kółka, zakończone kilkucentymetrowymi bolcami – wąsami. Wąsy mają za zadanie wzmocnić działanie wędzidła, wywierając nacisk, nie tylko na kąciki, ale na cały pysk konia – zwłaszcza w zakrętach oraz zapobiec nadmiernemu przesuwaniu podczas działania wodzami. Dzięki specjalnym paskom idącym od górnego wąsa do potylicy lub do pasków policzkowych można zapiąć je tak, aby jego działanie przypominało dźwignię.

Podobny do działania wąsów efekt ochrony kątów pyska przed przyszczypywaniem można uzyskać stosując gumowe krążki zamocowane do zwykłego wędzidła.

Wielokrążek

Wędziło, które posiada 3 lub 4 kółka. Najwyżej położone służy do mocowania paska policzkowego, a trzy pozostałe do zamocowania wodzy. Im niższe zapięcie wodzy, tym mocniej wędzidło działa na potylicę i pysk konia, tworząc dźwignię. Poprzez zapięcie dodatkowego paska łączącego górne kółka pod żuchwą można uzyskać efekt wzmacniający zbliżony do działania pelhamu (pasek ten spełnia rolę łańcuszka pelhamu). Wielokrążek, z uwagi na działanie na zasadzie dźwigni, może być stosowany jedynie przez doświadczonych jeźdźców, jedynie w określonym celu. Nie wolno go stosować w szkoleniu młodych koni czy do nauki jazdy dla początkujących jeźdźców (niestety dość często widzi się w szkółkach konie pracujące w tym rodzaju wędzidła, jest to niedopuszczalne!).

Wędzidło przelotowe, tzw. „cyganka”

Posiada dwie dziurki w pierścieniach, przez które przewleka się specjalne paski (cały czas ruchome, napinają się w momencie działania ręki). Paski te z jednej strony przypina się do pasków policzkowych, a z drugiej do wodzy. Podczas działania wodzami wędzidło wywiera bardzo mocny nacisk na kąty pyska podciągając je do góry oraz na potylicę. Wędzidło cygańskie można stosować również z druga parą wodzy, zaczepionych normalnie do kółka wędzidłowego. Wędzidło przelotowe ma za zadanie utrudnić koniowi nadmierne opuszczanie głowy w dół, czy też „kładzenie się” na wodze.

Inne wędzidła

Istnieje jeszcze wiele rodzajów wędzideł, służących rozmaitym celom. Warto wspomnieć choćby:

– wędzidło z „zabawką” – między ogniwami wędzidła umieszczony jest łącznik z breloczkami, zachęcającymi konia do żucia kiełzna

– wędzidło z „łopatką” – łącznik posiada „łopatkę”, której celem jest utrudnienie koniowi przekładania  języka nad wędzidło, „Łopatka” może mieć różny kształt, być wykonana z metalu lub gumy

– wędzidło z rolkami – na jego ogniwach znajdują się rolki wykonane z jednakowego lub różnych rodzajów metalu, rolki mają prowokować konia do żucia

– wędzidło potrójnie i poczwórnie łamane, wędzidło paciorkowe, półoliwkowe, prążkowane, hiszpańskie (skokowe), obrotowe i różne inne rodzaje, których nie sposób wymienić ani prawidłowo nazwać, a pomysłowość producentów w tym zakresie nie zna granic.

Pelham

Forma pośrednia pomiędzy wędzidłem a munsztukiem. Zbudowany z dwóch obrotowo umieszczonych czanek, ścięgierza oraz łańcuszka. Kiełzno działa na zasadzie dźwigni.  Ścięgierz może być łamany lub prosty. Należy pamiętać o tym, żeby łańcuszek był bardzo dobrze dopasowany – nie powinien on uciskać żuchwy, być pofałdowany ani przekręcony. Między łańcuszek i podbródek konia powinniśmy być w stanie włożyć swobodnie dwa palce, ułożone na płasko. Łańcuszek wywiera duży nacisk na brodę konia podczas działania wodzami, dlatego należy używać  go z wyczuciem. Dla wrażliwych koni wskazane jest zastosowanie skórzanej, gumowej lub żelowej podkładki pod łańcuszek. Kiełzno najczęściej stosuje się z dwiema parami wodzy, co umożliwia niezależne działanie częścią wędzidłową i czankową. Można również podpiąć do niego jedną parę wodzy ze specjalnym – najczęściej skórzanym – łącznikiem, jednak wtedy jeździec nie jest w stanie działać niezależnie na obie części, tak jak w przypadku dwóch par wodzy. Jest to kiełzno dla zaawansowanych jeźdźców i koni, nie wolno go stosować  w szkoleniu młodych koni ani do nauki jazdy konnej.

Munsztuk

Składa się z dwóch kiełzn: cienkiego wędzidełka munsztukowego oraz munsztuka z łańcuszkiem.  Wędzidełko munsztukowe jest cieńsze od normalnego (jednak minimalnie 10 mm), może być pojedynczo lub podwójnie łamane, zwykłe lub oliwkowe. Średnica pierścieni wędzidełka munsztukowego nie może przekraczać 8 cm. Munsztuk składa się z czanki- a ta z ramienia górnego i dolnego, ścięgierza – prostego lub kabłąkowato wygiętego, łańcuszka oraz haczyków do podpięcia łańcuszka. Munsztuk jest z reguły trochę węższy (5mm) od wędzidła. Do oka górnego ramienia czanki przypina się pasek policzkowy munsztuka, do ruchomego pierścienia dolnego ramienia czanki przypina się wodzę munsztukową. Wodze munsztukowe zwykle są nieco cieńsze niż wędzidłowe. Łańcuszek składa się z wielu płasko układających się ogniw, często zmniejszających się ku końcom. Łańcuszek wywiera duży nacisk na brodę konia podczas działania wodzami, dlatego należy używać  go z wyczuciem. Dla wrażliwych koni wskazane jest zastosowanie skórzanej, gumowej lub żelowej podkładki pod łańcuszek. Haczyki do munsztuka wygięte są na zewnątrz. Stosunek długości górnego do dolnego ramienia czanki powinien wynosić 1:1,5 – 1:2.

Siła działania munsztuka zależy od:

– długości czanki – im krótsza czanka, tym mniejsza dźwignia i lżejsze działanie, im dłuższa czanka tym silniejsze, ale i nieco wolniejsze działanie
– podpięcia łańcuszka – prawidłowo podpięty łańcuszek układa munsztuk w ten sposób, że przy nabranych wodzach dolne ramię czanki tworzy ze szparą pyskową kąt 45°, krócej podpięty łańcuszek powoduje, że kąt ten jest mniejszy, a munsztuk działa ostrzej („sztorcuje”), dłuższy łańcuszek sprawia, że kąt ten jest większy, a munsztuk działa łagodniej („przepada”), lub nie działa wcale

– grubości ścięgierza munsztuka  (minimalna grubość – 14 mm) – im cieńszy ścięgierz, tym ostrzejsze działanie munsztuka

– kształt kabłąka, czyli wygięcia środkowej części ścięgierza munsztuka – najłagodniejszym działaniem charakteryzuje się munsztuk z lekko wygiętym kabłąkiem, gdyż działa jednocześnie na język i krawędzie żuchwy, pozwalając na naturalne ułożenie języka w pysku; munsztuk z wysokim i wąskim kabłąkiem jest najostrzejszy, działa bezpośrednio na krawędzie żuchwy gdyż język jest wciśnięty  w wycięcie kabłąka, dodatkowo wygięcie to wywiera nacisk na podniebienie. (www.DressageDreams.pl)

Kiełznanie munsztukowe wymaga innego rodzaju ogłowia, które posiada dodatkowy pasek policzkowy do przypięcia części munsztukowej oraz dwie pary wodzy działających niezależnie na obie części. Ogłowie munsztukowe wyposażone jest w nachrapnik polski (angielski) lub szwedzki (zaciskowy). Munsztuk jest kiełznem dla jeźdźców i koni na najwyższym poziomie wyszkolenia ujeżdżeniowego, wymagane w konkursach od klasy C do Grand Prix. Munsztuk ma działanie prawie wyłącznie zbierające.

Wędzidełko, munsztuk i łańcuszek. Łańcuszek tak podpięty, że dolne ramię czanki tworzy kąt 45° ze szparą pyska.

Nic do pyska- hackamore

Wśród kiełzn znajdują się także takie, których nie umieszcza się w pysku konia. Hackamore to rodzaj kiełzna bezwędzidłowego. Działa na zasadzie dźwigni na grzbiet nosa, podbródek i potylicę. Składa się z dwóch czanek, łańcuszka i paska znajdującego się na nosie. Może być wykonane ze skóry lub materiału. Wbrew pozorom jest to kiełzno bardzo ostre, wymagające od jeźdźca opanowanej, spokojnej ręki, gdyż działa ono na bardzo mocno na unerwiony i wrażliwy nos konia.

Wędzidło bezogłowiowe

Istnieją kiełzna bezwędzidłowe, a także wędzidła bezogłowiowe! Wędzidło bezogłowiowe wykonane jest w całości ze skóry. Zostało wynalezione przez Indian. Podpina się je dosyć ciasno do żuchwy konia za pomocą skórzanego paska. Nie wymaga ono przypięcia reszty ogłowia, wystarczą jedynie wodze!  Należy do łagodnych, jednak w związku z tym, że wywiera dość duży i stały nacisk na koński język, może być nieakceptowane przez niektóre konie.

Metal, plastik, czy….?

Oprócz najbardziej popularnych wędzideł metalowych, wykonanych z przeróżnych stopów zwykłych lub „ słodkich”, wyróżniamy wędzidła  plastikowe, gumowe oraz skórzane. Wszystkie te wędzidła mają podobne zadanie- mają być przyjazne dla pyska oraz ułatwiać kontakt z ręką, a co za tym idzie, poprawić komunikację z człowiekiem.

Wędzidła niemetalowe  są zdecydowanie lżejsze oraz delikatniejsze, przez co znacznie wpływają na odczucie komfortu konia. Wędzidła plastikowe często występują w wersjach smakowych np. o smaku jabłkowym, mającym zachęcić konia do przeżuwania kiełzna.

Dość dużą wadą tego rodzaju kiełzn jest mała wytrzymałość i nietrwałość. Podczas dłuższego użytkowania ulegają niszczeniu, pękaniu, mogą zostać przegryzione i dlatego trzeba je częściej wymieniać, niż wędzidła metalowe.

Pełne, a może… puste?

Jeżeli już zdecydowaliśmy się na wędzidło wykonane z metalu, przed nami pojawia się kolejny dylemat.  Pełne czy puste? To pytanie odnosi się do wypełnienia wnętrza wędzidła. Wędzidło pełne jest wykonane w całości z metalu. Jest ono bardzo stabilne w pysku i dość ciężkie. Jednak co zrobić, gdy koń lubi wędzidło lżejsze i delikatniejsze? Alternatywą dla wędzidła pełnego jest wędzidło puste, które – jak sama nazwa wskazuje – nie ma wypełnienia w środku co sprawia, że wędzidło waży zdecydowanie mniej i nie wywiera swym ciężarem mocnego nacisku na język konia, a wciąż zachowuje  właściwości wędzidła metalowego. Należy pamiętać, że lekkie wędzidła mogą prowokować konia do nadmiernej nim zabawy, podrzucania w pysku lub prób przekładania języka nad wędzidło.

„Smaczne” stopy metali

Na rynku dostępny jest cały wachlarz wędzideł wykonanych z różnych metali o właściwościach utleniających, nadających im przyjemny „rdzawy” smak.

Możemy wyróżnić wędzidła wykonane ze stopów niklu, miedzi, cynku w różnych proporcjach.

Dość dużą popularnością cieszą się ostatnio wędzidła zrobione z auriganu (miedź 85%, krzem 4%, cynk 11%), argentanuu (60-65% miedź,12-15% nikiel, cynk- potocznie zwany „niemieckim srebrem” ), kauganu.  Miedź jest metalem mocno utleniającym się i bardzo koniom „smakuje”, jednak przy tym jest bardzo nietrwała i miękka. Dodatek krzemu i innych metali ma nadać wytrzymałości i odporności na niszczenie. Istnieje przekonanie, że wędzidła wykonane z auriganu są idealnym stopem dla końskiego pyska, dlatego też są bardzo drogie –  ich ceny dochodzą nawet do 500 zł.

Wędzidła mogą być wykonane w całości z jednego stopu albo posiadać różne wstawki (prążkowanie , ruchome rolki, zabawki) i łączniki z tak zwanych metali „słodkich”.

Dopasowanie i prawidłowe umiejscowienie wędzidła w pysku

Kluczową kwestią jest długość wędzidła – jest to mierzona w centymetrach odległość między kółkami wędzidłowymi. Zbyt długie wędzidło „wisi” w pysku konia, nie leży w nim stabilnie, a także wzmaga wspomniany wyżej efekt „dziadka do orzechów”. Za krótkie wędzidło natomiast uciska kąciki pyska konia dodatkowo je przyszczypując. Prawidłową długość wędzidła można oszacować  prostując wędzidło w pysku. Po wyprostowaniu powinno wystawać po obu stronach pyska na około 0,5 cm, mierzone od warg do wewnętrznej strony kółka wędzidłowego. Za standardowe uważa się wędzidło o długości 13,5 cm, pasujące większości dużych koni, jednak rozmiary wędzideł zaczynają się już od 9,5 (kuce) i zwiększają się o 1 cm do długości 15,5cm (konie zimnokrwiste) .

Istnieją firmy specjalizujące się w produkcji wędzideł o  niestandardowych rozmiarach (np. 13 cm) oraz  specjalnych miarek do pomiaru rozmiaru wędzidła.

Grube czy cienkie? Wśród koniarzy istnieje przekonanie, że im grubsze wędziło, tym delikatniej ono działa.  Jest to przekonanie po części prawdziwe, ponieważ wędzidło wywiera nacisk na kąciki pyska, więc większa powierzchnia nacisku (większa grubość) powoduje, iż siła nacisku lepiej się rozkłada i nie jest tak dokuczliwa dla konia.  Za grube wędzidło uważa się wędzidła o grubości około 18-22mm, za cienkie natomiast wędzidła o grubości 12-14mm. Standardowa grubość to 16-18mm.  Wracając do prawdziwości pierwszego zdania… Pyski koni różnią się od siebie anatomicznie. Przy doborze  grubości wędzidła, niezależnie od jego delikatności, należy zwrócić uwagę na szerokość szpary pyska.  Istnieją konie bardzo wrażliwe w pysku, ale o małej jego „pojemności”, które przy zbyt grubym kiełźnie nie będą w stanie go zamknąć. Koń sygnalizuje nam problem, otwierając pysk i często próbując wypluć wędzidło. Różnica ta wynika również z różnorodności rasowych. Innego wędzidła użyjemy podczas pracy z drobnym kucykiem szetlandzkim, a zupełnie innego pracując z potężnym polskim koniem zimnokrwistym. Wędzidła mogą być takiej samej grubości na całej długości lub zwężać się ku środkowi. Grubość wędzidła można zmierzyć  zwykłą lub specjalistyczną miarką.

Kiedy dobierzemy już odpowiedni rodzaj i rozmiar wędzidła, równie ważną kwestią jest jego umiejscowienie w pysku konia. Nie może ono leżeć ani za nisko, ani za wysoko. Zbyt nisko ułożone wędzidło uderza o przednie zęby konia i sprawia mu ból, a także prowokuje do przekładania języka nad wędzidło. Zbyt wysoko umiejscowione wywiera stały, nieprzyjemny nacisk na kąciki pyska oraz może zahaczać o zęby przedtrzonowe. Dopasowanie wędzidła regulujemy długością paska policzkowego.  Jeżeli podczas napięcia wodzy paski policzkowe mocno odstają od końskich policzków to znak, że są zbyt długie i należy je skrócić. Prawidłowo umiejscowione wędzidło tworzy dwie małe zmarszczki  za kącikami pyska (należy jednak brać poprawkę na indywidualne cechy budowy pyska konia).

A może… bez ogłowia?

Treningi na cordeo Dressage Dreams Poznań<<<

Podsumowanie

Mam nadzieję, że tekst ten nieco przybliżył bardzo rozległą i złożoną tematykę wyboru odpowiedniego ogłowia i kiełzna oraz prawidłowego ich dopasowania. Jak się bowiem okazuje, dobór odpowiedniego kiełzna wcale nie jest taki prosty. Każde wędzidło ma co prawda swoje przeznaczenie i działanie, ale na każdego wierzchowca oddziałuje nieco inaczej. Uwzględnić przede wszystkim należy wiek i stopień wyszkolenia konia, jego specyficzne „preferencje” (nierzadko związane z jego wcześniejszymi doświadczeniami), jego temperament i przeznaczenie. Oprócz specyficznych cech danego konia uwzględnić należy indywidualne cechy jeźdźca – jego temperament, umiejętności – przede wszystkim umiejętność podążania ręką za pyskiem konia oraz zdolność empatii.  Najlepszą odpowiedzią, jakiej można udzielić na pytania z pierwszego akapitu to: zapytaj konia! Sprawdzaj, porównuj, pożyczaj, obserwuj i szukaj najlepszego dla was narzędzia komunikacji. Kto pyta, nie błądzi. (www.DressageDreams.pl)

Czytaj także:

Trening ujeżdżeniowy jeźdźców i koni Poznań <<<

Jeździecka sekcja sportowa Poznań <<<