COFANIE

„Cofanie jest ruchem, w którym przekątne pary kończyn w dwutaktowym rytmie są unoszone do tyłu, ale bez fazy zawieszenia. Każda para przekątnych jest unoszona i stawiana na przemian, a kończyny przednie powinny być stawiane na tej samej linii, co kończyny tylne. W całym ćwiczeniu koń powinien być postawiony na pomoce, wykazując stałą gotowość do ruchu naprzód.” – Przepisy dyscypliny ujeżdżenia PZJ.

Cofanie występuje jako element programów ujeżdżeniowych od kl. N wzwyż.

Konie w naturze cofają rzadko i niezbyt chętnie, a jeżeli to robią, raczej nie zachowują dwutaktowej sekwencji. Ruch rozpoczynają najczęściej uniesieniem głowy i szyi, w celu odciążenia przednich kończyn i przeniesienia ciężaru na zad. W ruchu wstecz przednie kończyny konia stają się „motorem”, koń odpycha się nimi od ziemi aby przepchnąć swoje ciało nad tylnymi kończynami.

Aby rozpocząć z koniem ćwiczenie cofania, naukę najlepiej rozpocząć z ziemi. Wybieramy umowny sygnał (na przykład dotknięcie batem koronki kopyta lub nadpęcia, popchnięcie dłonią klatki piersiowej), początkowo nagradzamy 1-2 kroki wstecz, po pewnym czasie zwiększamy liczbę kroków. Dobrze jest ćwiczyć przy ścianie ujeżdżalni, na zmianę po jej prawej i lewej stronie.

Kiedy koń zrozumie, o co nam chodzi, możemy próbować wykonać to ćwiczenie z siodła, na początku z pomocnikiem z ziemi, który jednocześnie z pomocami jeźdźca wyda koniowi znany mu z ćwiczeń z ziemi sygnał. Z reguły po kilku nagrodzonych powtórzeniach koń rozumie działanie pomocy jeźdźca i pomocnik z ziemi przestaje być potrzebny.

Pomoce do cofania: obie łydki cofnięte o szerokość dłoni (ok. 10 cm) naciskają jednocześnie na bok konia przy jednoczesnym zamknięciu obu rąk na wodzach – koń czując sygnał łydek, wobec braku możliwości ruchu do przodu, wykonuje krok wstecz. W momencie, w którym koń wykonuje ruch do tyłu, ręce powinny delikatnie ustąpić (jednak bez utraty kontaktu z pyskiem). Jeden sygnał łydek powinien być dla konia poleceniem do postawienia jednego kroku wstecz. Czasami, zwłaszcza na początku szkolenia, wskazane jest nieznaczne odciążenie zadu, jednak bez przesadnego wychylania się do przodu.

Najczęstsze błędy pomocy jeźdźca:

-ciągnięcie za wodze – jest to najbardziej szkodliwy błąd, prawie zawsze powoduje trudną do oduczenia reakcję obronną konia w postaci ucieczki z kontaktu i napięcia grzbietu. Należy pamiętać, że zawsze sygnałem do ruchu (w tym przypadku do ruchu wstecz) są łydki

– zbyt duże cofnięcie łydek – często dla konia niezrozumiałe, a dla wrażliwszych wierzchowców łaskotanie w okolicach słabizny może być irytujące

– działanie łydkami na przemian – może nauczyć konia cofania zygzakiem, trudnego później do skorygowania

– działanie łydkami ciągłe, bez wyraźnie zaznaczonych sygnałów do każdego kroku – powoduje trudność w regulowaniu ilości kroków cofania

– odchylanie się do tyłu, przesadne działanie biodrami usiłującymi „wypchnąć” konia wstecz – zaburzają równowagę konia i dezorientują go.

Koń powinien poruszać się po linii prostej, w regularnym, dwutaktowym rytmie, kroki powinny być wyraźne, obszerne, kończyny podnoszone nad podłoże. Przednie kopyta powinny poruszać się po linii kopyt tylnych. W łatwiejszej wersji wykonania tego ćwiczenia na czworoboku konkursowym cofa się „o długość konia” (3-4 kroki), w trudniejszych programach mamy ściśle określoną liczbę kroków do wykonania. Liczbę kroków określa się na podstawie cofania kolejnej przedniej kończyny, ostatni „półkrok” liczy się jako cały krok. Dużym ułatwieniem w prawidłowym wykonaniu ruchu cofania jest prawidłowe zatrzymanie z podstawionym zadem, równo na czterech kończynach. Po zakończonym cofaniu koń powinien powrócić do prawidłowego zatrzymania i nieruchomości, lub na najlżejszą pomoc ruszyć wybranym przez jeźdźca chodem. W wyższych klasach ujeżdżenia (CC) występuje seria cofań, tzw. huśtawka – jest to kombinacja dwóch cofnięć z krokami stępa pomiędzy nimi wykonywana bez zatrzymań pomiędzy nimi, ze wskazaną liczbą kroków. Dobrze wyszkolony koń potrafi wykonać cofanie po linii prostej zarówno przy ścianie ujeżdżalni, jak i w dowolnym miejscu na czworoboku.

Najczęstsze błędy wykonania tego ćwiczenia:

– koń „powłóczy” przednimi lub wszystkimi czterema kończynami po ziemi – w tym wypadku należy powrócić do prawidłowego zatrzymania z podstawionym zadem i lekkim przodem oraz upewnić się, że wodze nie działają zbyt mocno

– koń nie cofa po linii prostej – upewnić się, że wszystkimi pomocami (łydkami, wodzami i dosiadem) oddziałujemy równomiernie po prawej i lewej stronie; pomocne może być ćwiczenie cofania między leżącymi na ziemi drągami

– koń wykonuje przypadkową, niezależną od jeźdźca liczbę kroków – należy upewnić się, że stosujemy pomoce prawidłowo, pomocne może być ćwiczenie cofnięcia jednego kroku i zatrzymania, znów jednego kroku i zatrzymania, aż koń zrozumie, że jeden sygnał łydką to polecenie wykonania jednego kroku wstecz

– koń unika podstawienia tylnych kończyn pod kłodę i rozstawia tylne nogi na boki – w tym wypadku dobrze jest powrócić do ćwiczeń wzmacniających mięśnie zadu, pomocne może się okazać także ćwiczenie cofania pomiędzy leżącymi na ziemi drągami

– koń ucieka ponad wędzidło napinając grzbiet, odmawia cofania lub „rzuca się” do trudnego do kontrolowania i powstrzymania ruchu wstecz – są to najczęściej efekty nieprawidłowo prowadzonej nauki w przeszłości, należy wykazać się dużą cierpliwością i wyczuciem, często chwalić i nagradzać konia, pomocne może być użycie ogłowia bezwędzidłowego oraz praca z ziemi.

Cofanie jest trudnym ćwiczeniem, wymagającym silnego ugięcia stawów zadu, dużej przepuszczalności i posłuszeństwa. Dlatego nie należy spieszyć się z wprowadzaniem tego ćwiczenia w trening naszego konia, a podczas nauki zawsze wykazywać się cierpliwością, delikatnością i wyczuciem.